کارهای حرام و خرافات در مجالس ترحیم و ختم که باید از ان بپرهیزید!!
مراسم ختم و یادبود، فرصتی است برای یادآوری زندگی، شخصیت و ارزش‌های انسانی و معنوی فردی که از دنیا رفته است. اما متأسفانه در برخی موارد، آداب و رسومی که در این مجالس برگزار می‌شوند، نه‌تنها با مبانی دینی و قرآنی هماهنگ نیستند، بلکه گاهی حرام یا خلاف آموزه‌های اسلامی‌اند. شرکت در چنین برنامه‌هایی، حتی اگر با نیت خیر همراه باشد، ممکن است ثواب مراسم را زیر سؤال ببرد و بر روح درگذشته نیز اثر نامطلوب بگذارد. مساجد مشهوری مانند مسجد توفیق احمدآباد مشهد همواره تلاش کرده‌اند تا با ایجاد فضای مذهبی صحیح و احترام‌آمیز، از بروز چنین رفتارهای نادرست جلوگیری کنند و در مسیر فرهنگ‌سازی دینی گام بردارند. اما آگاهی عموم مردم نسبت به این انحرافات هنوز جای کار دارد. در این مقاله، به رایج‌ترین رفتارهای حرام، خرافی یا ناپسند در مجالس ختم و ترحیم می‌پردازیم که باید آگاهانه از آن‌ها پرهیز کرد.
۹ کار حرام و خرافاتی و ناپسند در مجالس ختم و ترحیم
گاهی اوقات افراد در مراسم‌های ترحیم کارهایی می‌کنند که کاملاً ناپسند بوده وبه گونه‌ای حرام و خرافاتی است. مهمترین این کارها عبارت‌انداز:
نوحه‌خوانی همراه با موسیقی و آلات لهو
خواندن نوحه یا مرثیه، اگر با حالت اندوه، احترام و در چارچوب ضوابط دینی باشد، مستحب است. این کار نه‌تنها یاد اهل‌بیت علیهم‌السلام را زنده نگه می‌دارد، بلکه می‌تواند تسکینی برای دل‌های داغ‌دار باشد. اما متأسفانه برخی از مراسم‌ها از مسیر درست خارج می‌شوند؛ برای مثال، استفاده از موسیقی‌های غم‌انگیز که از بلندگوها پخش می‌شود یا نوحه‌خوانی همراه با آلات موسیقی (حتی اگر سازهای سنتی باشند) فضایی به‌وجود می‌آورد که بیشتر به یک مجلس نمایشی شباهت دارد تا مراسمی عبادی و معنوی.
در این موارد، نه‌تنها ثواب و پاداشی در کار نیست، بلکه طبق فقه اسلامی، چنین رفتارهایی مصداق لهو و لعب شمرده می‌شود و از نظر شرعی حرام است. بهتر است برگزارکنندگان مجالس ختم به توصیه علمای دینی توجه کنند و مراسم را در محیط‌هایی برگزار کنند که حرمت فضا رعایت شود؛ مانند مسجد قبا خیام مشهد که شرایط و چارچوب‌های مذهبی آن برای اجرای آداب شرعی به‌خوبی رعایت می‌شود.
سخنرانی‌های پر از خرافات
در برخی مجالس ترحیم، به‌ویژه در مناطق کمتر آشنا با مبانی دینی، شاهد آن هستیم که سخنرانان یا مداحان مطالبی را مطرح می‌کنند که هیچ پایه و اساسی در قرآن یا روایات ندارند. برای مثال:
- نقل داستان‌های ساختگی درباره جهان پس از مرگ
- بیان خواب‌هایی از افراد متوفی با نیت تأیید اعتقادات خاص
- توصیه به اعمالی چون بستن نخ مشکی، ریختن آب پشت جنازه، یا پرهیز از نگاه به آینه تا سه روز
این قبیل توصیه‌ها خرافی، بی‌اساس و موجب گمراهی مردم‌اند.
اسراف در پذیرایی و تجملات بی‌مورد
یکی از مهمترین انحرافات رایج در مراسم ختم، ولخرجی‌های بی‌جا و تلاش برای برگزاری مراسمی پرزرق‌وبرق است. از پذیرایی‌های گران‌قیمت تا سفارش هدایای غیرضروری برای مهمانان!! در حالی که هدف از مجلس ختم، یاد خدا و طلب آمرزش برای درگذشته است.
در مساجد معتبر همواره توصیه می‌شود پذیرایی ساده و با نیت خیر صورت گیرد. سفارش قرآن یا دعانامه، اگر با نیت وقف و هدیه ثواب باشد، بسیار پسندیده است؛ اما اگر صرفاً برای نشان‌دادن توان مالی یا رقابت با دیگران باشد، نه‌تنها بی‌ثمر، بلکه گناه‌آلود است.
گریه و زاری‌های غیرعادی یا ناله با صدا بلند
در روایات آمده که گریه بر متوفی، به‌ویژه در خلوت و از روی دلتنگی، طبیعی و حتی پسندیده است. اما برخی مجالس، به‌ویژه توسط نزدیکان فرد متوفی، با ناله، زاری و فریادهای بلند همراه می‌شود. این کار، اولاً آرامش مجلس را از بین میبرد و ثانیاً مطابق نظر بسیاری از مراجع تقلید، اگر باعث آسیب‌زدن به خود یا دیگران باشد، حرام است. همچنین، این‌گونه برخوردها یاد خدا و فضای معنوی را کمرنگ می‌کند.
برگزاری مجالس ختم پرهزینه به‌قصد خودنمایی
متأسفانه در برخی موارد، خانواده‌ها مراسم‌هایی پرهزینه و پرزرق‌وبرق برگزار می‌کنند نه از سر احترام به متوفی، بلکه با هدف نشان‌دادن جایگاه اجتماعی یا مالی خود. این‌گونه مراسم‌ها اغلب با اجاره سالن‌های مجلل، پذیرایی‌های چند مرحله‌ای، اهدای هدایا، یا نصب بنرها و تصاویر فراوان همراه است. چنین رفتارهایی نه‌تنها با روح مراسم دینی همخوان نیست، بلکه موجب فشار مالی بر خانواده‌هایی می‌شود که توان چنین مراسم‌هایی را ندارند و برای به اصطلاح کم نیاوردن ناچارند خود را بدهکار کنند.
برگزاری مراسم‌های تکراری و پرهزینه در روز سوم، هفتم، چهلم و سالگرد
در سنت اسلامی، سفارش به دفن سریع و برگزاری ختم در فاصله‌ای کوتاه پس از وفات شده است. اما برگزاری مراسم‌های مختلف در فاصله‌های سه‌روز، هفت‌روز، چهل‌روز و حتی سالگرد، به‌شکل گسترده، در هیچ آیه یا حدیثی توصیه نشده است. اگر هدف از این مراسم‌ها یاد خدا و قرآن‌خوانی است، می‌توان آن را به‌صورت ساده، خانوادگی و بدون اسراف برگزار کرد. اما انجام این مجالس به‌صورت پرهزینه و همراه با تجملات، تنها باری مالی و روحی به خانواده متوفی وارد می‌کند.
دعوت از افراد نامعتبر به‌عنوان قاری یا مداح
در برخی موارد، خانواده‌ها برای برگزاری مراسم ختم، بدون تحقیق، افراد ناشناخته‌ای را به‌عنوان مداح یا قاری دعوت می‌کنند که نه‌تنها اطلاعات مذهبی درستی ندارند، بلکه ممکن است مطالب نادرست و خرافی را در مجلس بیان کنند. مساجد معتبر همچون مسجد توفیق احمدآباد مشهد، برای همین موضوع لیست مداحان و قاریان تاییدشده و مورداعتماد را در اختیار خانواده‌ها قرار می‌دهند تا از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری شود. استفاده از افراد باسواد و متعهد در چنین مجالسی، احترام به متوفی و حضار محسوب می‌شود.
چاپ و توزیع اعلامیه و بنرهای پرزرق‌وبرق
چاپ اعلامیه ختم و بنر اطلاع‌رسانی، موضوعی متداول در مواردی ضروری است. اما برخی خانواده‌ها اقدام به چاپ بنرهای چندمتری با تصاویر بزرگ و رنگی می‌کنند که هزینه‌بر و نمایشی هستند. برخی حتی بنرهایی با تصاویر غیرمناسب یا جملات غیرمعقول چاپ می‌کنند که در شأن مراسم نیست.
خانواده‌هایی که می‌خواهند در فضایی مذهبی مانند مسجد قبا خیام مشهد مراسم خود را برگزار کنند، بهتر است از اعلامیه‌های ساده، متنی و محترمانه استفاده کنند که پیام مراسم را به شکلی آبرومند منتقل کند، نه به‌شکل نمایشی و غیرضروری.
توزیع غذا یا شام به سبک مهمانی‌های رسمی
گاهی مجالس ختم به‌شکل مهمانی شام یا ناهار در سالن‌های غذاخوری با منوهای متنوع برگزار می‌شود. این‌گونه مراسم‌ها که به‌خصوص در شب سوم یا چهلم انجام می‌شوند، عملاً از فضای دینی و روحانی خارج شده‌اند. در حالی که در اسلام توصیه شده است اگر هزینه‌ای صرف می‌شود، بهتر است به‌جای آن غذا به نیازمندان داده شود، یا هزینه صرف صدقه و کار خیر گردد. نیت باید پاک باشد، نه با هدف رقابتی یا نمایشی!!
کلام آخر
برگزاری مراسم ختم، فرصتی برای طلب آمرزش، صبر برای بازماندگان و یادآوری ارزش‌های انسانی و دینی است. اما زمانی‌که این مجالس از مسیر صحیح خود منحرف شوند و با کارهای حرام، خرافی و تجملاتی آمیخته گردند، نه‌تنها از ثواب آن کاسته می‌شود بلکه ممکن است بار گناهی نیز به همراه داشته باشد. بیایید با الگو گرفتن از مساجدی مانند مسجد توفیق احمدآباد مشهد و مسجد قبا خیام مشهد که مراسم‌ها را در فضای قرآنی و معنوی برگزار می‌کنند، به سمت برگزاری ختم‌های ساده، صادقانه، مؤمنانه و بی‌تکلف پیش برویم. یاد مرگ، ما را به یاد زندگی ساده و پرمعنای دینی بازمی‌گرداند، نه به نمایش‌های ظاهری و بی‌محتوا!! امیدواریم با خواندن این مطلب اطلاعات کافی در این زمینه به دست آورید.
